Ηρθε για έξι μήνες στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Κρήτη ως φοιτητής και ως λάτρης της αρχαιολογίας και της μυθολογίας. Τριάντα χρόνια μετά, ο Ουαλός δρ Γκάρεθ Οουενς, γλωσσολόγος-αρχαιολόγος και συντονιστής του προγράμματος Erasmus του ΤΕΙ Κρήτης, που έχει αφιερώσει τη ζωή του στον μινωικό πολιτισμό και τη γραφή και τον ερευνητικό του χρόνο στον Δίσκο της Φαιστού, είναι εμφανές πως αισθάνεται στην ψυχή του Κρητικός, λατρεύει το φως όπως και τα παιδιά «γιατί αυτά είναι το μέλλον», δεν του αρέσει καθόλου να τον αποκαλούν Αγγλο και διασκεδάζει να δηλώνει με αγγλοκρητική προφορά ότι εργάζεται...
στο ΤΕΙ τση Κρήτης.
στο ΤΕΙ τση Κρήτης.
Ο δρ Γκάρεθ Οουενς παρουσίασε την Τετάρτη 7 Φεβρουαρίου ενώπιον του πολυπληθούς κοινού που συνέρρευσε στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών τα συμπεράσματα της δεκάχρονης έρευνάς του που διεξήχθη σε συνεργασία με τον καθηγητή Φωνητικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Τζον Κόουλμαν, για τη Φωνή του Δίσκου της Φαιστού.
Την επόμενη ακριβώς ημέρα και λίγο πριν από την πτήση του για το Ηράκλειο ξέκλεψε λίγο χρόνο από το πιεσμένο πρόγραμμά του για να μιλήσει μαζί μας.
Ο δρ Γκάρεθ Οουενς είναι αναμφίβολα ένας ενδιαφέρων άνθρωπος. Ενας άνθρωπος που στρέφει το βλέμμα του προς το φως.
«Το φως είναι παντού. Και είναι πολύ δυνατό. Ειδικά στη Φαιστό. Στην πόλη του φωτός» σημειώνει. Και δεν κρύβει την αδημονία του να επιστρέψει εκεί όπου την Κυριακή νωρίς το μεσημέρι θα πίνει τον καφέ του ή τη ρακή του.
Οπως συνέβη και στις 31 Ιουλίου του 2008, όταν πληροφορήθηκε ότι την ακριβώς προηγούμενη ημέρα ένας Αμερικανός έμπορος έργων τέχνης με ύποπτες διαδρομές, ο Ζερόμ Αϊζενμπεργκ, διατύπωσε την άποψη ότι ο Δίσκος της Φαιστού δεν είναι γνήσιος, ούτε μινωικός, και ότι μάλιστα ο Ιταλός Λουίτζι Περνιέρ, ο αρχαιολόγος που ανακάλυψε το 1908 τον Δίσκο, τον έπλασε ο ίδιος για λόγους αντιζηλίας προς τον ανασκαφέα της Κνωσού, Αρθουρ Εβανς.
«Τα πήρα στο κρανίο γιατί ήταν μια απαράδεκτη κατηγορία» σημείωσε από το πόντιουμ του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών με τα άψογα ελληνικά του ο δρ Οουενς.
Στο διεθνές συνέδριο των μελετητών του Δίσκου της Φαιστού που διεξήχθη στη συνέχεια, ο Ιταλός αρχαιολόγος Λουί Γκοντάρ, που έχει εντρυφήσει σε θέματα Γραμμικής Γραφής Α και Β και έχει τεράστια συμβολή στην έρευνα του Δίσκου, απέδειξε ότι ο Αμερικανός «πουλάει τρέλα», όπως σημείωσε χαρακτηριστικά.
Ο Ουαλός γλωσσολόγος όμως, που είχε ήδη αποδείξει με τη μελέτη του ότι η μινωική γλώσσα ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια, αποφάσισε με τη συνδρομή του καθηγητή της Οξφόρδης Τζον Κόουλμαν να προχωρήσουν ένα βήμα παραπέρα επιχειρώντας την ανάγνωση του Δίσκου.
Σύμμαχός τους στο σημαντικό αυτό εγχείρημα, η αποκωδικοποίηση της μεταγενέστερης Γραμμικής Β που είχε επιτύχει το 1952 ο Μάικλ Βέντρις.
«Μαζί με τις επιγραφές από το Αρκαλοχώρι, καταλάβαμε ότι η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β είχε εφαρμογή και σε όλες τις μινωικές γραφές της Κρήτης, συμπεριλαμβανομένου και του Δίσκου της Φαιστού» τόνισε χαρακτηριστικά. «Η α' πλευρά του δίσκου μιλάει για την έγκυο θεότητα που λάμπει και η β' πλευρά έχει μια πρόταση σε δύο στίχους, με μινωική παρήχηση, που αναφέρεται στη θεότητα που δύει».
Από την Αστάρτη στην Αφροδίτη και μετά στην Αφαία
H γλώσσα, συμπλήρωσε ο κ. Οουεν, είναι ένας ζωντανός οργανισμός που καθρεφτίζει έναν λαό.
Στο εμβληματικό του βιβλίο «1984», ο Τζ. Οργουελ μίλησε για την καταστροφή των λέξεων και την καταστροφή της σκέψης.
«Καταστρέφουμε λέξεις, δεκάδες, εκατοντάδες λέξεις κάθε ημέρα. Πετσοκόβουμε τη γλώσσα ώς το κόκαλο...δεν βλέπεις ότι όλος ο σκοπός της Νέας Ομιλίας είναι να στενέψει τα όρια της σκέψης; Στο τέλος θα κάνουμε κυριολεκτικά αδύνατο το έγκλημα της σκέψης γιατί δεν θα υπάρχουν λέξεις για να το εκφράσει κανείς»(«1984»).
Με τη γραφή, τη γλώσσα και τη σκέψη πλησιάζουμε τον συνάνθρωπό μας και ερχόμαστε σε επαφή, πρόσθεσε ο καθηγητής που του αρέσει να τον αποκαλούν δάσκαλο. Ο Ουίλιαμ Μπλέικ, συμπλήρωσε, διατύπωσε τη θέση ότι όλες οι θρησκείες είναι μία.
«Από την Αστάρτη, τη θεά του έρωτα και της γονιμότητας που λατρεύτηκε από τους Φοίνικες, που πέρασε στην Κύπρο ως θεά Αφροδίτη και στη συνέχεια Αφαία».
Στον Δίσκο της Φαιστού, το «ευαγγέλιο» -όπως το χαρακτηρίζει ο ίδιος- της Μινωικής Κρήτης, αποτυπώνεται μινωική, συλλαβική, θρησκευτική γραφή. Ενας ύμνος.
Παράλληλα είναι ένα πανέμορφο αντικείμενο τέχνης το οποίο ψήθηκε για να σωθεί έως τις ημέρες μας.
«Διαβάζουμε τον Δίσκο της Φαιστού με τις φωνητικές αξίες της Γραμμικής Β και με τη βοήθεια της συγκριτικής γλωσσολογίας, δηλαδή συγκρίνοντας με άλλες συγγενικές γλώσσες από την ινδοευρωπαϊκή οικογένεια γλωσσών. Πιστεύω», πρόσθεσε ο κ. Οουεν, «ότι o Δίσκος μιλάει για την έγκυο θεότητα στην πρώτη πλευρά. Το καινούργιο στοιχείο που πρόσθεσα στην ερμηνεία είναι ότι στη δεύτερη πλευρά του Δίσκου υπάρχει μια πρόταση που αναφέρεται στη θεότητα αυτή η οποία είναι γνωστή από τη Μινωική Κρήτη και είναι η Αφαία. Η θεότητα Αφαία έχει σχέση και με το φως. Θα μπορούσε όμως να είναι και η Αστάρτη ή η Αφροδίτη. Πιστεύω ότι η Αφαία ως θεότητα του τοκετού στη β' πλευρά του Δίσκου έχει σχέση και με την έγκυο θεότητα που αναφέρεται στην α' πλευρά. Είναι 61 λέξεις στις δύο πλευρές και 18 στίχοι σαν σονέτο με ομοιοκαταληξία. Εξι λέξεις μιλάνε για το φως και έξι λέξεις για τη δύση του φωτός. Τρεις λέξεις μιλάνε για την έγκυο θεότητα και άλλες 10 για τη θεότητα με διάφορα επίθετα. Η λέξη-κλειδί στη β' πλευρά είναι η Αφαία, που προέρχεται από τη δυτική Κρήτη και όχι από την Αίγινα. Η Αφαία συνδέεται με τη μινωική θεότητα Δίκτυννα. Είναι η Βριτόμαρτις, που έχει πάρει το όνομά της από το βουνό Γιούχτας, το ιερό βουνό των Μινωιτών. Η Αφαία επομένως δεν είναι θεότητα της Αίγινας που έφυγε από τον Μίνωα για να εμφανιστεί μπροστά στον κ. Βαρουφάκη στην Αίγινα» πρόσθεσε με χιούμορ ο κ. Οουενς, προκαλώντας θυμηδία στο πολυπληθές ακροατήριο.
Ο Δίσκος της Φαιστού τοποθετείται χρονικά γύρω στα 1700 π.Χ., 500 χρόνια προ του Τρωικού Πολέμου.
Σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Χρονολογικά ανήκει στην περίοδο της Μινωικής Γραφής, αλλά διαφέρει σε πολλά σημεία από αυτήν.
Η γραφή του Δίσκου είναι εντυπωμένη σε πηλό με τη βοήθεια διαφορετικών σφραγίδων και θεωρείται το αρχαιότερο σε παγκόσμιο επίπεδο έντυπο, περίπου 2.500 χρόνια πριν από τα πρώτα δείγματα έντυπου υλικού.
Εχει διάμετρο περίπου 16 εκ. με σημεία γραφής και στις δύο όψεις, τα οποία ανέρχονται σε 242 και διαιρούνται σε 61 ομάδες.
Υπάρχουν 45 διαφορετικού χαρακτήρα σημεία στον Δίσκο, περισσότερα για να απαρτίσουν ένα αλφάβητο και λιγότερα για να αποτελέσουν μια πραγματική ιδεογραφική γραφή.
Μια Σαπφώ ή μια Υπατία;
«Είναι η φωνή μιας μινωικής Σαπφούς ή Υπατίας που μιλάει για την Αστάρτη της Μινωικής Κρήτης, τη θεότητα του έρωτα; Ο Δίσκος έχει 18 στίχους με ομοιοκαταληξία, με ποιητική παρήχηση. Μήπως μιλάμε για στίχους σαν σονέτο του Σέξπιρ;» αναρωτήθηκε κατά τη διάρκεια της ομιλίας του.
«Είναι λάθος να δηλώνουμε ότι δεν γνωρίζουμε τίποτα για τον Δίσκο της Φαιστού»επισημαίνει στην «Εφ.Συν.». «Εχουμε προχωρήσει στην ανάγνωσή του κατά 99% και σε ό,τι αφορά την κατανόηση του κειμένου του κατά το ήμισυ. Αυτό που με γοητεύει στον Μινωικό Πολιτισμό είναι το γεγονός ότι στις επιγραφές του μιλούν περισσότερο για συναισθήματα, για επικοινωνία. Δεν απαντάται δηλαδή αυτό που συμβαίνει με τη Μυκηναϊκή Γραμμική Β, που έχει χαρακτήρα περισσότερο γραφειοκρατικό. Πόσα πρόβατα έχεις ή πόσοι είναι οι φόροι; Στη μινωική κοινωνία υπάρχουν βέβαια οι βασιλείς, αλλά υπάρχει ισότητα μεταξύ των ανδρών και των γυναικών. Δεν είναι μια ανδροκρατούμενη κοινωνία».
Ο ίδιος επέλεξε να λάβει την ελληνική υπηκοότητα και να κάνει τη στρατιωτική του θητεία εδώ ως οπλίτης πεζικού.
«Το να είσαι Ελληνας σημαίνει να έχεις ψυχή» δηλώνει με έμφαση στην «Εφ.Συν.». «Υστερα από σχεδόν δέκα χρόνια κρίσης, η χώρα αυτή παραμένει όρθια. Παραμένει ανθρώπινη. Σε καμία ευρωπαϊκή πόλη, σας διαβεβαιώ, με 50.000 πρόσφυγες και με ανθρωπιστική κρίση δεν θα επιδεικνυόταν αυτή η αλληλεγγύη. Η Ευρώπη διαπράττει σοβαρά σφάλματα» τονίζει με έμφαση.
Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του και στις ερωτήσεις που ακολούθησαν από το κοινό πολλές φορές επέμεινε στη λέξη συλλαβογράμματα.
«Δεν είναι σύμβολα, την απαγορεύω αυτή τη λέξη» υπογραμμίζει χαμογελώντας στην «Εφ.Συν.». «Τα συλλαβογράμματα είναι ένα σύστημα γραφής. Είναι σαν να λέμε ο σκελετός της γλώσσας. Είναι τα θεμέλια, το κοινό στοιχείο για να χτίσουμε πάνω σε αυτό και να προχωρήσουμε στο επόμενο βήμα. Με τα λάθη μας, την ομαδική και σκληρή δουλειά».
Ο λόγος του ρέει χειμαρρώδης: «Για να πετύχεις πρέπει να υπάρχει συνεργασία. Οφείλουμε να μιλάμε με μια φωνή. Αυτό το έχουμε πετύχει στο ΤΕΙ της Κρήτης. Είμαστε ενωμένοι σε μια γροθιά».
Οχι ότι ο ίδιος δεν έμεινε αλώβητος από την ελληνική γραφειοκρατία. Τα πρώτα χρόνια της ερευνητικής του εργασίας στην Κρήτη, όταν για λόγους επιβίωσης δίδασκε ως καθηγητής Αγγλικών στο ΤΕΙ, ήρθε τελεσίγραφο από το αρμόδιο υπουργείο ότι δεν πληροί τις προϋποθέσεις καθώς δεν διαθέτει πτυχίο Αγγλικής Φιλολογίας από ελληνικό πανεπιστήμιο.
Τότε ο πρώην πρύτανης του ΤΕΙ, ένας άνθρωπος ανοιχτόμυαλος, του ζήτησε να αναλάβει το πρόγραμμα Erasmus, όπως σημείωσε προλογίζοντάς τον ο καθηγητής Γιάννης Καλιακάτσος, τέως αντιπρύτανης, ακαδημαϊκός διευθυντής Γραφείου Διεθνών Σχέσεων ΤΕΙ Κρήτης.
Εντέλει τι μας διδάσκει η Ιστορία; «Η Ιστορία δείχνει τα λάθη μας. Ομως εξακολουθούμε να διαπράττουμε τα ίδια λάθη. Ενδεχομένως να μη θέλουμε να μάθουμε».
Για το παρελθόν δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά, για το μέλλον όμως έχουμε όλες τις δυνατότητες, όπως ο ίδιος είχε πει ξεναγώντας μαθητές στην αγαπημένη του Φαιστό.
«Αυτή τη ζεστή αγκαλιά της Κρήτης που τον περιβάλλει. Και είναι μεγάλη τιμή μου»τονίζει. Και επιμένει πως οι ομορφότερες λέξεις στην ελληνική γλώσσα είναι θηλυκές. Γιατί άραγε;
«Δεν γνωρίζω» απαντά. «Ομως αξίζει κάποιες φορές να σκεφτόμαστε λιγότερο και να αισθανόμαστε περισσότερο». Και φυσικά και αυτή την Κυριακή νωρίς το μεσημέρι θα βρίσκεται στην αγαπημένη του Φαιστό.
Κοιτώντας κατάματα το φως και τους ανθρώπους...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Υποβάλλοντας το σχόλιο σου επιβεβαιώνεις ότι έχεις διαβάσει και αποδεχθεί τους όρους χρήσης και σχολιασμού του μπλογκ. Η ευθύνη των σχολίων (αστική και ποινική) βαρύνει τους σχολιαστές.
http://eleusisdiagoridon.blogspot.gr/2013/08/blog-post_49.html